ESR در آزمایش‌ خون

ESR در آزمایش خون مخفف Erythrocyte Sedimentation Rate است و به معنی میزان سرعت رسوب گلبول‌ قرمز می‌باشد که طی ۱ ساعت بعد از نمونه‌گیری مورد بررسی قرار می‌گیرد و به آن ESR 1st Hour نیز گفته می‌شود. در ادامه به بررسی هدف پزشک از درخواست این آزمایش، رنج نرمال و طبیعی آن، تفسیر نتایج آزمایش، علل بالا یا پایین بودن ESR و ارتباط آن با بیماری‌های مختلف از جمله بیماری کووید-۱۹ یا کرونا می‌پردازیم.

آزمایش ESR چیست؟

همانطور که گفته شد، ESR در آزمایش خون به معنی میزان سرعت رسوب گلبول‌ قرمز است. در این آزمایش، میزان سرعت ته‌نشینی گلبول‌های قرمز در انتهای لوله‌‌ی آزمایش ۱ ساعت بعد از نمونه‌گیری بررسی می‌شود. هرچه میزان ته‌نشینی بیشتر باشد، مقدار آن بیشتر خواهد بود.

ESR همانند CRP نشان‌دهنده وجود التهاب در بدن است بطوری که هرچه التهاب شدید‌تر باشد میزان آن نیز بیشتر خواهد بود. بنابراین می‌توان آن را یک نشان‌گر التهاب در بدن نامید که بطور غیراختصاصی عمل می‌کند و فقط التهاب را نشان می‌دهد اما نمی‌تواند بیماری خاصی که باعث ایجاد التهاب شده است را مشخص کند.

مقدار نرمال ESR در آزمایشات

رنج نرمال ESR در آزمایش خون به فاکتور‌های متعددی از جمله سن فرد وابسته است اما بطور کلی ESR < 20 mm/hour در فردی که علامت خاصی ندارد نرمال تلقی می‌شود و نیاز به بررسی بیشتری ندارد. دقت کنید که صرفا میزان بالای ESR اهمیت دارد و پایین بودن آن هیچ اهمیتی ندارد. بنابراین اگر مقدار آن در آزمایش خون شما پایین بود نگران چیزی نباشید.

ESR بالا در آزمایش خون نشانه چیست؟

همانطور که گفته شد، ESR یک نشان‌گر التهاب است، بنابراین بالا بودن آن در آزمایش خون می‌تواند نشان‌دهنده وجود التهاب در بدن باشد. اما این یافته بسیار غیراختصاصی بوده و نمی‌توان بیماری خاصی را با آن تشخیص داد. لذا حتما مقادیر بالای‌ آن در آزمایش خون باید با سایر آزمایشات و یافته‌های بالینی بیمار تفسیر گردد و این یافته به تنهایی ارزشی ندارد.

از جمله آزمایشاتی که به تفسیر نتایج ESR کمک می‌کنند عبارتند از:

• آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی یا CBC
• آزمایش CRP
• آزمایشات بیوشیمی نظیر بررسی عملکرد کبد، کلیه، قند‌خون و بررسی الکترولیت‌ها از جمله کلسیم

مقدار نرمال آن کمتر از ۲۰ میلی‌متر در ساعت است. اگر ESR بین ۲۰ تا ۴۰ بود نمی‌توان به قطع گفت که غیرطبیعی است و حتما باید بر اساس سن و شرایط فرد تفسیر گردد اما مقادیر بالاتر از ۴۰ قطعا غیرطبیعی است.

برخی از شایع‌ترین عللی که به دلیل ایجاد التهاب، باعث افزایش ESR می‌شوند عبارتند از:

1. بیماری‌های عفونی
   • عفونت‌های باکتریال: آرتریت چرکی باکتریال، اندوکاردیت باکتریال، استئومیلیت (عفونت استخوان)، سل
   • عفونت‌های ویروسی: کووید-۱۹ (بیماری کرونا)، آنفولانزای فصلی، سایتومگالوویروس (CMV)، اپشتین‌بار ویروس (EBV)
2. بدخیمی‌ها
   • بسیاری از بدخیمی‌ها و سرطان‌ها مخصوصا در صورت بروز متاستاز می‌توانند باعث ایجاد التهاب در بدن شوند. میلوم مولتیپل (Multiple myeloma) معروف‌ترین بدخیمی است که با افزایش شدید ESR همراه می‌باشد.
3. تروما (آسیب به بدن در اثر عوامل خارجی)
4. بیماری‌های التهابی سیستمیک
   • بیماری‌های روماتیسمی مفصل: آرتریت روماتوئید، اسپوندیلوآرتروپاتی‌ها (نظیر اسپوندیلیت آنکیلوزان یا آرتریت پسوریاتیک)
   • واسکولیت‌ها: گرانولوماتوز وگنر، آرتریت تمپورال (آرتریت سلول غول‌آسا)، بیماری استیل (Still’s Disease)
   • بیماری التهابی روده (IBD) نظیر بیماری کرون یا کولیت اولسرو
5. سایر عوامل
   • حساسیت‌های دارویی
   • بیماری‌های کلیوی
   • التهاب عروق سطحی (ترومبوفلبیت)

علت درخواست این آزمایش توسط پزشک

زمانی که پزشک به یک بیماری التهابی نظیر بیماری‌های عفونی یا سایر بیماری‌هایی که در بالا ذکر شد شک داشته باشد، این آزمایش را درخواست می‌دهد تا از وجود التهاب در بدن اطمینان حاصل کند. دقت کنید که پزشک نمی‌تواند صرفا براساس ESR بالا، تشخیص قطعی بدهد و این آزمایش باید با یافته‌های بالینی و سایر آزمایشات تفسیر گردد.

شایع‌ترین نشانه‌هایی که باعث می‌شوند پزشک این آزمایش را درخواست دهد، عبارتند از:

• تب
• کاهش وزن
• بی‌اشتهایی
• کم‌خونی
• درد مفاصل
• درد‌های منتشر در بدن
• سردرد‌های شدید و ناگهانی

آمادگی‌های لازم برای آزمایش

این آزمایش خون نیاز به هیچ آمادگی ندارد. دقت بفرمایید که نیازی نیست ناشتا باشید و هر ساعتی در شبانه‌روز می‌توان این آزمایش را انجام داد.

جمع‌بندی: ESR در آزمایش خون

همانطور که گفته شد، ESR یک نشان‌گر غیراختصاصی التهاب است. پایین بودن آن ارزشی ندارد اما بالا بودن آن نشانه وجود التهاب در بدن است. رنج نرمال آن کمتر از ۲۰ است با این‌حال مقدار نرمال آن باید براساس سن و شرایط فرد تعیین بشود. این آزمایش غیراختصاصی است و با آن نمی‌توان هیچ بیماری خاصی را قاطعانه تشخیص داد و تفسیر آن باید بر اساس سایر آزمایشات و یافته‌های بالینی دیگر باشد و طبق برخی مطالعات مشخص شده است که این آزمایش حتی پزشکان را نیز گمراه می‌کند؛ لذا پیشنهاد می‌کنیم که سعی نکنید این آزمایش را خودتان تفسیر کنید و حتما به پزشک مراجعه نمایید.

سؤالات متداول