تیروئیدیت ریدل؛ علت، علائم، تشخیص و درمان

تیروئیدیت ریدل (Riedel’s thyroiditis) که با نام تیروئیدیت فیبری مهاجم نیز شناخته می‌شود، یک بیماری التهابی مزمن است که غده تیروئيد را درگیر می‌کند و بافت فیبری محکمی را جایگزین بافت طبیعی تیروئيد می‌کند. این فرآیند فیبروتیک همراه با التهاب سلول‌های تک‌هسته‌ای است که می‌تواند علاوه بر غده ‌تیروئید، بافت‌ نرم اطراف آن را نیز درگیر کند و مشکلات عدیده‌ای برای بیمار ایجاد نماید. در ادامه به بررسی تیروئيدیت ریدل، علت ایجاد آن، علائم و عوارض و نیز نحوه تشخیص و درمان آن می‌پردازیم و به سؤالات شما پیرامون این بیماری نادر پاسخ می‌دهیم.

تیروئيدیت ریدل چیست؟

تیروئیدیت ریدل (تیروئیدیت فیبری مهاجم) یک فرآیند فیبروتیک مزمن است که برخلاف سایر بیماری‌های ارتشاحی و التهابی می‌تواند علاوه بر غده تیروئيد و بافت‌های اطراف آن نظیر غدد پاراتیروئيد، اعصاب راجعه‌ی حنجره و نای؛ دیواره قفسه‌سینه و ارگان‌ها و بافت‌های دور دست را نیز درگیر کند.

تیروئیدیت ریدل بسیار نادر است، میزان بروز آن حدود ۱ در هر ۱۰۰ هزار نفر و میزان شیوع آن کمتر از ۰٫۰۵ درصد تخمین زده می‌شود. زنان چهار برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

تیروئیدیت ریدل عمدتاً در سنین بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی رخ می‌دهد و میانگین سنی افراد مبتلا به آن حدوداً‌ ۴۷ سال تخمین زده شده است.

علت تیروئيدیت ریدل

علت این بیماری مشخص نیست. اعتقاد بر این است که ریدل یک بیماری سیستمیک است که غده تیروئيد به عنوان جزئی از این بیماری درگیر می‌شود.

این بیماری می‌تواند با ایجاد فیبروز، بسیاری از مناطق بدن نظیر فیبروز خلفی صفاقی، مدیاستینیت فیبروزان، کلانژیت اسکلروزان، پانکراتیت، فیبروز تومور کاذب اوربیت، و فیبروز التهابی سر و گردن را درگیر کند.

تیروئیدیت ریدل ممکن است در طیف بیماری سیستمیک مرتبط با ایمونوگلوبولین G4 (IgG4) قرار گیرد. در این بیماران سطح سرمی IgG4 و تعداد پلاسماسل‌های واجد IgG4 افزایش می‌یابد.

علائم و نشانه‌ها

معاینه فیزیکی و شرح‌حال

بیماران مبتلا به تیروئیدیت ریدل، اغلب با شکایت از بزرگ شدن تدریجی غده تیروئید (گواتر) مراجعه می‌کنند. آنها ممکن است فشار و درد در جلوی گردن، اختلال در بلع، گرفتگی صدا، تنگی نفس، سندرم ورید اجوف فوقانی (SVC syndrome) یا کم کاری پاراتیروئید داشته باشند.

بسیاری از بیماران مبتلا به تیروئیدیت ریدل دچار ضعف عمومی و خستگی می‌شوند، هر چند که کم‌کاری تیروئيد تنها در حدود یک سوم از بیماران دیده می‌شود.

در معاینه فیزیکی، اندازه غده تیروئید از کوچک تا بزرگ متفاوت است. معمولاً هر دو لوب بزرگ می شوند، اما بزرگی ممکن است نامتقارن باشد و گاهی اوقات به یک لوب محدود شود.

تیروئید دردناک نیست و نسبت به درد غیر حساس است. اما همچون سنگ، سخت شده است و به شدت به بافت نرم و ماهیچه های مجاور، از جمله عضلات استرنوکلیدوماستوئید (عضله جناغی پستانکی)، استرنوهیوئید (جناغی لامی) و استرنوتیروئید (جناغی سپری) چسبیده است.

فرآیند فیبروتیک ممکن است مری و نای را در بر گیرد و غدد لنفاوی مجاور ممکن است بزرگ شده و فرد مشکوک به سرطان تیروئيد شود.

یافته های معاینه فیزیکی به تنهایی برای ایجاد تشخیص در برخی بیماران کافی است.

آزمایش‌های تیروئيد در تیروئيدیت ریدل

بسیاری از بیماران مبتلا به تیروئیدیت ریدل غلظت هورمون تیروئید (T4 و T3) و TSH طبیعی دارند. همچنین از ۲۵ تا ۶۷ درصد از این بیماران به کم‌کاری تیروئید مبتلا هستند زیرا به دنبال تیروئيدیت ریدل، بافت تیروئيد تخریب شده یا بطور همزمان به تیروئيدیت هاشیموتو نیز مبتلا می‌شوند.

در دو سوم بیماران غلظت سرمی اتوآنتی‌بادی‌های تیروئید، یعنی آنتی تیروگلوبولین (Anti TG) و آنتی تیروئيد پراکسیداز (Anti TPO) افزایش می‌یابد، اما مقدار افرایش آن در تیروئیدیت ریدل از تیروئیدیت هاشیموتو کمتر است.

سایر آزمایشات خون

در بیماران مبتلا به تیروئیدیت ریدل باید سطح کلسیم و فسفر سرم نیز بررسی شود تا مشخص گردد که آیا بیمار به کم‌کاری پاراتیروئيد (هیپوپاراتیروئیدیسم) نیز مبتلا هست یا خیر.

تعداد گلبول‌های سفید خون (WBC) در این بیماری معمولاً طبیعی است. همچنین سطح ESR و CRP که شاخص‌های وجود التهاب هستند، ممکن است افزایش یافته باشد.

سونوگرافی

سونوگرافی ناحیه‌ی گردن در بیماران مبتلا به تیروئیدیت ریدل می‌تواند نشان‌دهنده‌ی ضایعات هیپواکو در عضلات اطراف غده‌ی تیروئید باشد. پیشنهاد می‌کنیم آناتومی غده تیروئيد را بخوانید.

سونوگرافی کالر داپلر تیروئید، نشان‌دهنده‌ی عدم وجود جریان خون طبیعی در غده تیروئید است.

ام آر آی (MRI) و سی‌تی اسکن (CT Scan)

سایر روش‌های تصویربرداری، اعم از ام آر آی (MRI) و سی‌تی اسکن (CT Scan) می‌توانند نشان‌دهنده‌ی گسترش فیبروز در بافت‌های اطراف غده‌ی تیروئید و حتی ارگان‌های دورتر نظیر ارگان‌های شکمی باشند.

ارتباط تیروئیدیت ریدل با هاشیموتو

تیروئیدیت ریدل می‌تواند با تیروئیدیت هاشیموتو مرتبط باشد. بسیاری از بیمارانی که به تیروئیدیت ریدل مبتلا‌ هستند، دارای سطح بالایی از آنتی‌بادی‌های ضد‌تیروئید نظیر Anti TPO و Anti TG می‌باشند. همچنین در پاتولوژی غده‌ی تیروئید که از FNA به دست آمده‌ است، کانون‌های ارتشاح لنفوسیت‌ها (نظیر هاشیموتو) دیده شده است.

تشخیص تیروئیدیت ریدل

برای تشخیص این بیماری باید ابتدا علائم و شرح‌حال بیمار را به طور دقیق بررسی کرد. پس از اینکه بر اساس شرح‌حال و معاینه‌ی بالینی به این بیماری مشکوک شدیم، حال باید تست‌های آزمایشگاهی و در ادامه بررسی پاتولوژی و سیتولوژی و نیز تصویربرداری انجام داد.

سیتولوژی با FNA

نمونه‌گیری (آسپیراسیون) با سوزن ظریف که به آن FNA نیز گفته می‌شود یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیص بیماری‌های تیروئید است اما در تیروئیدیت ریدل، باتوجه به اینکه بافت تیروئید بسیار سفت شده است، انجام FNA با مشکل رو به رو است و معمولاً تشخیص نیست و کمک چندانی به تشخیص نمی‌کند؛ هرچند که ممکن است پاتولوژیست با مشاهده‌ی سلول‌های حاصل از FNA، بافت فیبروز و ارتشاح سلول‌های تک‌هسته‌ای را گزارش کند.

پاتولوژی با بیوپسی باز

انجام بیوپسی باز و مشاهده‌ی بافت غده‌ی تیروئید در زیر میکروسکوپ، بهترین روش برای تشخیص قطعی تیروئیدیت ریدل است.

در پاتولوژی غده‌‌ی تیروئید، در مراحل اولیه‌ی بیماری، ارتشاح متراکم لنفوسیت‌ها، پلاسماسل‌ها، نوتروفیل‌ها و ائوزینوفیل‌ها دیده می‌شود. در مراحل بعدی و انتهایی بیماری، ارتشاح متراکم بافت فیبروز هیالینه که حاوی تعداد معدودی لنفوسیت‌، پلاسماسل و ائوزینوفیل است دیده می‌شود. همچنین در مراحل انتهایی تقریباً تمام فولیکول‌های تیروئیدی از بین رفته‌اند.

بافت فیبروز معمولاً از غده‌ی تیروئید فراتر رفته و به بافت‌ها و ارگان‌های اطراف نظیر نای، مری، غدد پاراتیروئید، بافت چربی اطراف گردن، عضلات، اعصاب و عروق گردنی دست‌‌اندازی می‌کند.

درمان تیروئیدیت ریدل

تیروئیدیت ریدل، معمولاً به آهستگی پیشرفت می‌کند و ممکن است پیشرفت آن به طور خود به خودی متوقف گردد و یا حتی پسرفت کند.

علت اصلی مرگ در این بیماری معمولاً ناشی از درگیری خود تیروئید نیست، بلکه به دلیل درگیری سایر ارگان‌ها مخصوصاً نای، برونش‌ها و ریه است.

هدف اصلی از درمان تیروئیدیت ریدل، برطرف کردن علائم کم‌کاری تیروئید و علائم ناشی از فیبروز ارگان‌های مختلف بدن است.

لووتیروکسین

جهت درمان کم‌کاری تیروئید باید از داروی لووتیروکسین استفاده کرد. هر چند که این دارو بر بزرگی تیروئيد (گواتر) یا فیبروز بافت‌های مختلف اثر نمی‌گذارد.

گلوکوکورتیکوئید‌ها

درمان با گلوکوکورتیکوئید‌ها (کورتون‌ها) مخصوصاً اگر در ابتدای بیماری انجام شود، با کاهش اندازه‌ی تیروئید و نرم‌شدن توده‌های گردنی در بعضی از بیماران همراه بوده است. جهت درمان معمولاً از پردنیزولون با دوز ۴۰ میلی‌گرم روزانه برای ۳ ماه استفاده می‌شود.

تاموکسیفن

استفاده از تاموکسیفن جهت درمان تیروئیدیت ریدل با موفقیت‌هایی همراه بوده است. تاموکسیفن می‌تواند باعث کاهش اندازه‌ی غده‌ی تیروئید در این بیماران شود. استفاده از تاموکسیفن با دوز ۲۰ میلی‌گرم روزانه برای ۸ ماه توصیه شده است.

مکانیسم اثر تاموکسیفن بر ریدل مشخص نیست.

ریتوکسیماب و مایکوفنولات موفتیل

از ریتوکسیماب و مایکوفنولات موفتیل جهت درمان فیبرواسکلروز ناشی از بیماری‌های سیستمیک استفاده می‌شود. تحقیقات نشان‌داده‌اند که این دارو‌ها می‌توانند باعث کاهش حجم تیروئید و کاهش اثرات فشاری ناشی از آن در بیماران مبتلا به تیروئیدیت ریدل شوند.

جراحی

جراحی یکی از مهم‌ترین درمان‌های این بیماری است. هدف از جراحی، برداشتن فشار از روی نای و مری می‌باشد.

پرتودرمانی (رادیوتراپی)

رادیوتراپی یا پرتودرمانی با دوز پایین در بیمارانی که به سایر روش‌های درمانی مقاوم‌اند استفاده می‌شود.