آناتومی غده تیروئید

غده‌ تیروئید (Thyroid Gland)‌ یکی از غدد درون‌ریز مهم در انسان است که با هورمون‌هایی که تولید می‌کند میزان متابولیسم بدن را تنظیم می‌کند. در این مقاله به بررسی ساختار و آناتومی غده تیروئید و ایسموس (تنگه) در انسان، نحوه خون‌رسانی و عصب‌گیری و ارگان‌ها و بافت‌های اطراف آن پرداخته‌ایم.

محل موضعی تیروئید

غده تیروئید (Thyroid Gland) در لاتین به معنی سپر است و در قدام گردن و در زیر و طرفین غضروف تیروئید قرار دارد. غده تیروئید دارای دو لوب طرفی (Lateral Lobe) است که سطوح قدامی – طرفی نای، غضروف کریکوئید و بخش تحتانی غضروف تیروئید را پوشانده است. در بین دو لوب، ایسموس یا تنگه (Isthmus) وجود دارد که آن‌ها را به یکدیگر متصل کرده و در سطح قدامیِ دومین و سومین غضروف نای قرار می‌گیرد.

غده تیروئید در کمپارتمان احشایی گردن و در عمق عضلات استرنوهیوئید، استرنوتیروئید و اوموهیوئید قرار دارد. کمپارتمان احشایی حاوی حلق، نای و مری نیز بوده و توسط لایه پره‌تراکئال فاسيا احاطه شده است.

عملکرد این غده توسط هورمون TSH که از هیپوفیز ترشح می‌شود تنظیم می‌گردد و در صورتی که اختلالی در تولید هورمون‌های تیروئیدی رخ دهد، فرد ممکن است به کم‌کاری تیروئید یا پرکاری تیروئید مبتلا شود.

خون‌رسانی

خونرسانی به غده تیروئید توسط دو شریان اصلی انجام می‌شود:

1. شریان تیروئیدی فوقانی (Superior Thyroid Artery): اولین شاخه شریان کاروتید خارجی (External Carotid Artery) است. این شریان در طول کناره‌ی خارجی عضله تیروهيوئيد نزول کرده تا به بخش فوقانی لوب طرفی غده تیروئید برسد. این شریان در کنار فوقانی غده به دو شاخه قدامی و خلفی تقسیم می‌شود که عبارتند از:
   • شریان غده‌ای قدامی (Anterior Glandular Branch): این شریان در کنار فوقانی غده تیروئید و ایسموس تیروئید طی مسیر کرده و با شریان هم‌نام سمت مقابل آناستوموز می دهد.
   • شریان غده‌ای خلفی (Posterior Glandular Branch): این شریان به خلف غده می‌رود و ممکن است با شریان تیروئیدی تحتانی آناستوموز دهد.
2. شریان تیروئیدی تحتانی (Inferior Thyroid Artery): شاخه‌ای از تنه تیروسرویکال (Thyrocervical Trunk) از بخش اول شریان ساب‌کلاوين است. این شریان از کنار داخلی عضله‌ی اسکالن قدامی صعود کرده و از خلف غلاف کاروتید عبور می‌کند تا به بخش تحتانی لوب طرفی غده تیروئید برسد. شریان تیروئیدی تحتانی در غده تیروئید به شاخه های زیر تقسیم می شود:
   • شاخه نزولی: بخش تحتانی غده تیروئید را خون‌رسانی کرده و با شاخه خلفی شریان تیروئیدی فوقانی آناستوموز می‌دهد.
   • شاخه صعودی: غدد پاراتیروئید را خون‌رسانی می‌کند.
   • شریان تیروئیدی ایما (منفرد – Thyroid Ima Artery): گاهی اوقات شاخه کوچکی به نام شریان تیروئیدی ایما از تنه‌ی براکیوسفالیک یا قوس آئورت جدا می‌شود و با صعود در سطح قدامی نای غده تیروئید را خون‌رسانی می‌کند.

تخلیه وریدی

خون غده تیروئید توسط سه ورید تخلیه می شود که عبارتند از:

• ورید تیروئیدی فوقانی (Superior Thyroid Vein): عمدتاً خون ناحیه خون‌رسانی شده توسط شریان تیروئید فوقانی را تخلیه می‌کند.
• وریدهای تیروئیدی میانی و تحتانی (Middle and Inferior Thyroid Veins): خون سایر نواحی غده تیروئید را تخلیه می‌کنند. وریدهای تیروئیدی فوقانی و میانی به ورید جوگولار داخلی و ورید تیروئیدی تحتانی به وریدهای براکیوسفالیک راست و چپ تخلیه می‌شوند.

تخلیه لنفاوی

تخلیه لنف غده تیروئید به گره‌های پاراتراكئال و گره‌های گردنی عمقی (در پایین عضله اوموهیوئید و طول ورید جوگولار داخلی) تخلیه می‌شود.

عصب‌دهی غده تیروئید

اعصاب حنجره‌ای راجعه (Recurrent Laryngeal Nerves) در مجاورت غده تیروئید طی مسیر می‌کنند. این اعصاب بعد از جدا شدن از عصب واگ در طرف راست، شریان ساب کلاوين و در سمت چپ، قوس آئورت را دور زده و تحت عنوان اعصاب حنجره‌ای راجعه در ناودان بین مری و نای به سمت بالا صعود می‌کنند.

سپس این اعصاب وارد عمق سطح خلفي – داخلی لوب‌های طرفی غده تیروئید شده و با عبور از کناره‌ی تحتانی عضله تنگ‌کننده تحتانی حلق وارد حنجره می‌شوند.

اعصاب راجعه حنجره ای در مسیر خود همراه شریان های تیروئیدی تحتانی هستند و ممکن است از درون رباط‌هایی که غده تیروئید را در هر دو طرف به نای و غضروف کریکوئید حنجره متصل می‌کنند، عبور کنند. این مجاورت نزدیک رباط با عروق و اعصاب، در هنگام برداشتن و یا دست‌کاری غده تیروئید باید در نظر گرفته شود.