AST یا SGOT در آزمایش خون

AST در آزمایش خون مخفف آسپارتات آمینوتراسنفراز (Aspartate Aminotransferase) است. همچنین AST با نام SGOT (گلوتامیک اگزالواستیک ترانس‌آمیناز) نیز شناخته می‌شود. AST آنزیمی است که در سلول‌های بافت‌های مختلف بدن نظیر کبد، گلبول‌های قرمز، قلب، عضلات، کلیه‌ها و پانکراس (لوزالمعده) ذخیره شده و در روند متابولیسم‌های مختلف سلولی دخیل است. در ادامه به بررسی و تفسیر AST یا همان SGOT در آزمایش خون، رنج نرمال آن، علل بالا یا پایین بودن و نحوه کاهش آن در خون می‌پردازیم و به سؤالات شما درباره‌ی خواندن آزمایش کبدی پاسخ می‌دهیم.

AST یا SGOT در آزمایش خون چیست؟

AST آنزیمی است که در سلول‌های بافت‌هایی نظیر کبد، قلب، گلبول‌های قرمز، پانکراس، عضلات، مغز و کلیه‌ها ذخیره شده است. هنگامی که این سلول‌ها آسیب ببینند، AST از درون آن‌ها آزاد شده و وارد جریان خون می‌شود و ما می‌توانیم سطح آن را در خون اندازه‌گیری کنیم.

رنج نرمال AST در آزمایش خون

سطح طبیعی AST بطور کلی در آزمایش خون بین ۱۰ تا ۴۰ واحد در لیتر (U/L) تعریف شده است. هر مقداری که از بیشتر از ۴۰ باشد، غیرطبیعی در نظر گرفت می‌شود. البته در بعضی مقالات مقدار طبیعی AST و ALT، در خانم‌های بالغ بین ۱۹ تا ۲۵ و در مردان بالغ بین ۲۹ تا ۳۳ واحد در لیتر در نظر گرفته شده است.

همچنین سطح نرمال و طبیعی این آنزیم‌ها در کودکان پسر، بین ۱۷ تا ۲۱ و در کودکان دختر، ۱۴ تا ۲۰ واحد در لیتر گزارش شده است.

علت بالا بودن AST در خون

آسیب به سلول‌هایی که AST را درون خون ذخیره کرده‌اند باعث آزاد شدن این آنزیم به درون خون شده و سطح آن در خون افزایش می‌یابد. بنابراین هر عاملی که باعث ‌آسیب و پاره شدن دیواره‌ی این سلول‌ها شود می‌تواند موجب افزایش AST در آزمایش خون شود.

کبد، یکی از ارگان‌هایی است که بیشترین غلظت AST را درون سلول‌های خود دارد. آسیب به سلول‌‌های کبدی مي‌تواند باعث افزایش AST در خون شود. همچنین میزان ALT نیز در آسیب به سلول‌‌های کبدی افزایش می‌یابد.

اگر می‌خواهید درباره ALT بیشتر بدانید پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی تفسیر ALT در آزمایش خون را مطالعه کنید.

علل آسیب سلول‌های کبدی

از جمله عواملی که با آسیب به سلول‌های کبدی می‌توانند باعث افزایش AST در خون شوند عبارتند از:

• عوامل عفونی: انواع ویروس‌ها (ویروس‌های هپاتیت، EBV، CMV و…)، باکتری‌ها و انگل‌ها می‌توانند با آسیب کبد باعث افزایش آنزیم‌های کبدی شوند.
• داروها: دارو‌های مختلفی نظیر ایروترتینوئین، استامینوفن، ایزونیازید و… .
• سموم محیطی و دارو‌های گیاهی: انواع دمنوش‌ها و داروهای گیاهی و نیز سموم محیطی مثل آرسنیک و… .
• الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند در طولانی مدت باعث آسیب به سلول‌های کبدی شود. در افراد الکلی میزان افزایش AST از ALT بیشتر است.
• کبد چرب غیرالکلی: افرادی که الکل نمی‌نوشند اما کبد چرب دارند نیز در خطر آسیب کبدی و افزایش آنزیم‌های کبدی هستند.
• کاهش خون‌رسانی به کبد: هر عاملی که باعث کاهش خون‌رسانی به کبد شود (نظیر عمل‌های جراحی بزرگ، سکته قلبی، شوک هموراژیک یا سپتیک).
• بیماری‌های ژنتیکی و خودایمنی: انواع بیماری‌های ژنتیکی نظیر ویلسون، کمبود آلفا-۱ آنتی‌تریپسین، هموکروماتوز، هپاتیت اتوایمیون، کلانژیت اسکلروزان اولیه (PSC)، سیروز صفراوی اولیه (PBC) و… .
• سرطان‌ اولیه‌ی کبد (هپاتوسلولار کارسینوما)‌ و متاستاز به کبد

علل غیرکبدی که باعث افزایش AST می‌شوند

همانطور که گفته شد، این آنزیم علاوه بر کبد در سلول‌های بافت‌های دیگر بدن هم وجود دارد و بنابراین افزایش آن ممکن است منشا غیرکبدی داشته باشد. از جمله علل غیرکبدی افزایش AST می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری‌ها و آسیب‌های عضلانی: پلی‌میوزیت، آسیب فیزیکی به عضلات و… .
• آسیب به عضلات قلب: انفارکتوس میوکارد (سکته قلبی).
• کم‌کاری تیروئید

علائم نشان‌دهنده‌ی بیماری کبدی

پزشکان آزمایش AST و ALT را معمولاً در هنگام شک به بیماری کبدی درخواست می‌دهند. بیماری‌های کبدی می‌توانند علائم بسیار متنوعی داشته باشند. اما مهم‌ترین علائمی که پزشک را مشکوک به ابتلا به بیماری‌های کبدی می‌کند عبارتند از:

• زردی یا یرقان
• خستگی و بی‌حالی غیرقابل توجیه
• ادرار تیره رنگ (رنگ چای یا کولا)
• مدفوع بی‌رنگ (آکولیک)
• اختلال هوشیاری
• درد و حساسیت به لمس درناحیه فوقانی شکم
• تهوع و استفراغ غیرقابل توجیه

تفاوت ALT و AST

ALT در بیماری‌های کبدی بسیار اختصاصی‌تر از AST است. زیرا AST در بافت‌هایی به غیر از کبد نظیر پانکراس، قلب، مغز، عضلات و… نیز یافت می‌شود و اختصاصی کبد نیست.

در افرادی که دچار سیروز کبدی و یا هپاتیت الکلی هستند معمولاً میزان افزایش AST از ALT بیشتر است (گاهی ۲ برابر یا بیشتر).

در هنگام در خواست آزمایشات کبدی، معمولاً این دو آنزیم به همراه آلکالن فسفاتاز (ALP) با یکدیگر چک می‌شوند و میزان افزایش و کاهش آن‌ها نسبت به یکدیگر برای پزشک اهمیت دارد.

علت درخواست آزمایش توسط پزشک

همانطور که گفته شد، پزشکان این آزمایش را معمولاً هنگامی درخواست می‌کنند که به بیماری‌های کبدی شک داشته باشند. همچنین اگر دارویی مصرف می‌کنید که ممکن است اثرات مخربی بر کبد داشته باشد، باید این آنزیم‌ها بصورت دوره‌ای بررسی شوند تا در صورت افزایش آن‌ها داروی مورد نظر فوراً قطع شود.

نحوه انجام آزمایش

آزمایش ALT نیازی به ناشتا بودن ندارد و در هر زمانی از روز می‌تواند انجام شود. در این آزمایش هم نظیر سایر آزمایشات خونی ابتدا محل خون‌گیری با الکل ضدعفونی شده و سپس خون‌وریدی گرفته می‌شود.

خون‌گیری معمولا عارضه‌ای ندارد اما در موارد نادری ممکن است عفونت در محل ورود سرنگ و یا خونریزی ایجاد شود که غالباً خود محدود شونده بوده و مشکلی برای بیمار ایجاد نمی‌کنند.

خواندن آزمایش کبدی

تفسیر آزمایش AST

همانطور که گفته شد مقادیر نرمال AST بین 10 تا ۴۰ واحد در لیتر است. مقادیر کمتر اهمیتی ندارند اما بالا بودن AST اهمیت دارد و باید علت بالا بودن آن بررسی شود.

آزمایش AST معمولاً به تنهایی انجام نمی‌شود و در همراهی با سایر تست‌های کبدی نظیر ALT، ALP و بیلی‌روبین، آلبومین و INR درخواست می‌شود. زیرا تفسیر AST به تنهایی ممکن نیست.

بالا بودن AST و ALT و پایین بودن ALP

بالا بودن AST و ALT و در عین حال پایین بودن ALP می‌تواند نشان‌دهنده‌ی آسیب سلول‌های کبدی در زمینه‌ی بیماری‌های ویروسی، سموم و دارو‌ها باشد. این اختلالات صرفا AST و ALT را بالا می‌برند و تاثیر چندانی بر افزایش ALP ندارند.

بالا بودن شدید AST و ALT (بیشتر از ۲۵ برابر نرمال) می‌تواند نشان‌دهنده‌ی بیماری‌های ویروسی شدید کبد باشد که با تخریب گسترده‌ی سلول‌های کبدی همراه بوده است.

هنگامی که AST از ALT بالاتر است معمولا بیماری الکلی کبد و یا سیروز کبدی مطرح است. همچنین ممکن است منشا AST خارج کبدی باشد.

افزایش اندک AST و ALT و افزایش شدید ALP

ALP از مجاری صفراوی آزاد می‌شود. لذا بالا رفتن آن نشان‌دهنده‌ی آسیب به مجاری صفراوی است. عواملی نظیر سنگ‌ صفرا یا بیماری‌هایی نظیر سیروز صفراوی اولیه می‌توانند باعث افزایش ALP شوند. در این بیماری‌های معمولاً‌ سطح AST و ALT به میزان اندکی افزایش یافته است.

جمع بندی: AST در آزمایش خون

AST آنزیمی است که درون سلول‌های بافت‌های مختلف بدن از جمله کبد ذخیره می‌شود و در صورتی که به سلول‌های این بافت‌ها آسیبی وارد شود، این آنزیم به درون خون آزاد شده و سطح آن در خون افزایش می‌یابد. بیماری‌‌های کبدی، مهم‌ترین علت افزایش این آنزیم هستند. رنج نرمال AST همانند ALT بین ۱۰ تا ۴۰ واحد در لیتر است.

سؤالات متداول