آلکالین فسفاتاز (ALP) در آزمایش خون

ALP در آزمایش خون مخفف آلکالین فسفاتاز (Alkaline Phosphatase) است. ALP آنزیمی است که در سلول‌های اندام‌ها مختلف بدن نظیر کبد، استخوان، جفت سه ماهه سوم بارداری، روده و کلیه ها تولید می‌شود. در این مقاله به بررسی آنزیم آلکالین فسفاتاز (ALP) در بدن، تفسیر ALP در آزمایش خون، میزان رنج نرمال آن و علل بالا یا پایین بودن آن در خون می‌پردازیم و به سؤالات شما درباره خواندن آزمایش کبدی ALP پاسخ می‌دهیم.

آلکالین فسفاتاز (ALP) در آزمایش خون

همانطور که گفته شد، آلکالین فسفاتاز (ALP) آنزیمی است که در سلول‌های قسمت‌های مختلف بدن از جمله کبد و استخوان ذخیره می‌شود و در صورت آسیب به این اندام‌ها، از سلول‌ خارج‌ شده و وارد جریان خون می‌‌شود و به این ترتیب سطح آلکالین فسفاتاز در خون افزایش می‌یابد.

مقدار نرمال آلکالین فسفاتاز (ALP) در آزمایش خون

سطح آلکالن فسفاتاز در سنین مختلف متفاوت است. ALP به طور کلی در کودکان و نوجوانان به دلیل فعالیت فیزیولوژیک استئوبلاستیک (استخوان‌سازی) بالاتر است و ممکن است تا سه برابر بیشتر از بزرگسالان سالم باشد.

همچنین سطح نرمال آلکالین فسفاتاز سرم به تدریج از سن 40 تا 65 سالگی به ویژه در زنان افزایش می یابد بطوری که سطح نرمال آلکالین فسفاتاز برای یک زن 65 ساله سالم بیش از 50 درصد بیشتر از یک زن 30 ساله سالم است.

مقدار طبیعی آلکالین فسفاتاز (ALP) از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت است. یک رنج نرمال رایج بین 44 تا 147 واحد در لیتر (IU/L) است، اما برخی مطالعات محدوده 30 تا 120 را ذکر می‌کنند. به همین دلیل، مهم است که حتماً آزمایش توسط یک پزشک بررسی شود تا مقدار طبیعی آلکالین فسفاتاز بر اساس سن و جنس شما تعیین گردد.

علت افزایش آلکالین فسفاتاز (ALP)

افزایش سطح آلکالین فسفاتاز ممکن است به دلیل انسداد سیستم کبدی صفراوی یا بیماری‌های استخوانی باشد. افزایش قابل توجه و شدید ALP (بیش از ۴ برابر حد طبیعی) نشان دهنده بیماری کلستاتیک کبدی است، اما افزایش خفیف تا متوسط آن، می‌تواند ناشی از علل کبدی یا غیرکبدی باشد.

علل افزایش شدید ALP

از جمله عواملی که باعث افزایش شدید ALP در آزمایش خون (بیش از ۴ برابر حد طبیعی) می‌شوند عبارتند از:

• انسداد مجاری صفراوی خارج کبدی
  • سنگ‌های کیسه صفرا (شایع‌ترین علت)
  • انسداد‌های ناشی از بدخیمی‌ها
    • آمپول واتر
    • کیسه صفرا
    • پانکراس
    • مجاری صفراوی
  • تنگی‌های مجاری صفراوی
    • کلانژیت اسکلروزان اولیه
    • اختلالات آناتومیک مجاری صفراوی
  • عفونت‌ها
    • کلانژیوپاتی ایدز
    • کرم آسکاریس
    • فلوک‌های کبدی
• انسداد مجاری صفراوی داخل کبدی
  • دارو‌ها و سموم
  • کلانژیت صفراوی اولیه
  • کلانژیت اسکلروزان اولیه
  • کلستاز داخل کبدی ناشی از بارداری
  • تغذیه‌ی وریدی (TPN)
  • سرطان‌هایی که به کبد متاستاز داده‌اند
  • کلانژیوپاتی ایسکمیک
  • بیماری آنمی داسی‌شکل (سیکل‌سل)

علل افزایش متوسط ALP

از جمله عواملی‌ که می‌توانند باعث افزایش متوسط تا خفیف آلکالین فسفاتاز (ALP)‌ در آزمایش خون شوند عبارتند از:

• فیزیولوژیک ( در کودکان و نوجوانان)
• سه‌ماهه سوم بارداری
• افزایش فعالیت استخوانی
  • دوران رشد
  • شکستگی درحال بهبود استخوان
  • نرمی استخوان (استئومالاسی)
  • بیماری پاژه استخوان
  • پرکاری تیروئید
  • پرکاری پاراتیروئید
  • سارکوم استخوان
  • متاستاز به استخوان
• بیماری‌های خارج کبدی
  • پریتونیت
  • دیابت شیرین
  • تیروئیدیت تحت حاد
  • زخم معده
  • تومور‌های خارج کبدی
    • ریه
    • معده
    • کلیه
    • سر و گردن
    • تخمدان‌ها
    • رحم
    • لنفوم هوچکین

علل پایین بودن آلکالین فسفاتاز (ALP) در خون

پایین بودن آلکالین فسفاتاز اساساً از نظر ما اهمیتی ندارد، با این حال بهتر است که بیمار از نظر کمبود روی و منیزیم، سؤتغذیه و کم‌کاری تیروئید مورد بررسی قرار گیرد. اما بطور کلی آنچه در این میان اهمیت بیشتری دارد، افزایش ALP است که می‌تواند نشان‌دهنده‌ی بیماری‌های مختلفی باشد و باید توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد.

تفسیر آزمایش

برای تفسیر آزمایش آلکالین فسفاتاز صرفاً دانستن علل افزایش یا کاهش آن کافی نیست. این آزمایش باید در کنار علائم بالینی بیماری و نیز سایر ‌‌آزمایشات مخصوصا آزمایشات کبدی نظیر ALT و AST تفسیر شود. در صورت تشخیص پزشک، انجام بررسی‌های دیگری نظیر سونوگرافی کبد و کیسه‌صفرا مدنظر قرار گیرد.

اما بطور کلی و به عنوان یک نکته‌ کلیدی باید بدانید که سطوح بالاتر از حد نرمال ALP برای سن و جنس شما ممکن است لزوماً به معنی ابتلا به بیماری نباشد. (کودکان و نوجوانان به طور طبیعی سطح بالاتری نسبت به بزرگسالان دارند زیرا استخوان های آنها هنوز در حال رشد است).

اگر سطح ALP شما بالا باشد، پزشک ممکن است از شما بخواهد آزمایش دیگری به نام آزمایش ALT و نیز GGT انجام دهید تا مشخص شود آیا آلکالین فسفاتاز خون شما از کبد شما می آید یا خیر.

همچنین همانطور که گفته شد، سطوح پایین ALP نشان‌دهنده کمبود روی و منیزیم است اما همچنین می تواند نشان دهنده یک بیماری ژنتیکی نادر به نام هیپوفسفاتازی (Hypophosphatasia) باشد که بر استخوان ها و دندان ها تأثیر می‌گذارد.

سؤالات متداول