RBC در آزمایش خون

RBC در آزمایش خون مخفف Red Blood Cell Count است و به معنی گلبول های قرمز خون می باشد. در ادامه به بررسی میزان طبیعی RBC در خون و نیز افزایش و کاهش آن می پردازیم و به این سوالات پاسخ می دهیم که بالا یا پایین بودن RBC در آزمایش خون نشانه چیست و چه بیماری هایی می توانند باعث تغییر آن شوند و آیا این تغییرات علائم خاصی ایجاد می کند و راه درمانی دارد یا خیر.

RBC در آزمایش خون چیست؟

همانطور که گفته شد در آزمایش CBC یا شمارش کامل سلول های خونی (Complete Blood Cell Count) یکی از مواردی که گزارش می شود همین RBC یا تعداد گلبول های قرمز خون است که واحد آن معمولا تعداد گلبول های قرمز (معمولا به میلیون) در هر میکرولیتر خون می باشد.

گلبول قرمز خون چیست؟

گلبول های قرمز خون (RBCs) سلول های خونی هستند که در مغز استخوان ساخته شده و سپس به درون جریان خون آزاد می شوند. این سلول ها برخلاف سایر سلول های بدن، فاقد هسته بوده و شکل دیسک مانند با طرفین مقعر دارند. متوسط اندازه گویچه های قرمز حدود 7.8 میکرون و ضخامت آن ها در ضخیم ترین نقطه 2.5 میکرون و در مرکز حدود 1 میکرون است.

[readmore]گلبول سفید یا WBC در آزمایش خون چیست؟[/readmore]

شکل گلبول های قرمز به آن ها اجازه می دهد که درون عروق بسیار ریز بدن نظیر مویرگ های انتهایی به خوبی فشرده شده و از آن ها عبور کنند. بعضی از بیماری های خونی نظیر اسفیروسیتوز ارثی، الیپتوسیتوز، آنمی سلول داسی (Sickle Cell Anemia) و … باعث تغییر شکل گلبول های قرمز (RBC) شده و غشای آن ها را ناپایدار می کنند در نتیجه این سلول ها هنگام عبور از عروق ریز آسیب می بینند و از بین می روند و باعث ایجاد بیماری آنمی همولیتیک می شود.

گلبول قرمز چه وظایفی دارد؟

وظیفه اصلی گلبول قرمز، حمل هموگلوبین است. هموگلوبین ماده ای است که از هم (آهن) و گلوبین ساخته شده است و اکسیژن به آن متصل می شود. بنابراین بطور کلی می توان گفت که وظیفه اصلی گویچه های قرمز خون انتقال اکسیژن از ریه ها به بافت های بدن می باشد.

گلبول های قرمز (RBC) علاوه بر حمل هموگلوبین، وظایف دیگری نیز دارند. مثلا آن ها حاوی مقادیر زیادی کربنیک انهیدراز می باشند، آنزیمی که به عنوان کاتالیزگر واکنش دی اکسید کربن با آب عمل می کند و سرعت تشکیل اسید کربنیک (H2CO3) را تا چندین هزاربرابر افزایش می دهد.

هموگلوبین موجود در گلبول قرمز نه تنها در انتقال اکسیژن نقش دارد، بلکه در تنظیم اسید – باز خون به عنوان یک بافر عمل می کند و در واقع بافر اصلی خون را تشکیل می دهد.

میزان طبیعی RBC در آزمایش خون

میزان طبیعی یا نرمال گلبول قرمز در آزمایش خون وابسته به سن، جنس، نژاد، محل زندگی، سبک زندگی و مسائل ژنتیکی است. بطور کلی براساس کتاب فیزیولوژی گایتون، تعداد طبیعی RBC ها در آزمایش خون در یک مرد بالغ و سالم حدود 4.9 تا 5.5 میلیون عدد در هر میکرولیتر و در زنان بالغ و سالم حدود 4.4 تا 5 میلیون عدد در هر میکرولیتر و در کودکان بسته به سن می تواند بین 4 تا 5.5 میلیون در هر میکرولیتر می باشد.

با این حال پزشکان به هیچ وجه آزمایش خون بیمار را صرفا بر اساس تعداد RBCها قضاوت نمی کنند و اساسا تعداد گلبول های قرمز در آزمایش خون اهمیت اندکی دارد. تشخیص کم خونی و پلی سیتمی بر اساس هموگلوبین (Hgb) و هماتوکریت (HCT) داده می شود و تعداد RBC ها اهمیتی در این موضوع ندارد.

اهمیت تعداد RBC ها در آزمایش خون

همانطور که گفته شد مقدار هموگلوبین و هماتوکریت و نیز سایر شاخص های گلبول های قرمز نظیر متوسط حجم هر گویچه (MCV)، متوسط هموگلوبین در هر گویچه (MCH)، غلظت هموگلوبین در گلبول قرمز (MCHC) و نیز وسعت توزیع گلبول های قرمز (RDW) در تعیین بیماری و قضاوت پزشک اهمیت بسیار بیشتری نسبت به تعداد گلبول های قرمز خون دارند.

معمولا اهمیت تعداد RBC ها زمانی مشخص می شود که پزشک به چند بیماری که شاخص های یکسانی دارند شک می کند و سپس به سراغ شمارش تعداد RBC ها رفته و بر اساس آن تشخیص می گذارد و درمان را شروع می کند.

بالا بودن RBC در آزمایش خون

به افزایش تعداد گلبول های قرمز (RBC ها) اریتروسیتوز گفته می شود. از جمله عللی که باعث افزایش RBC در آزمایش خون می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مصرف سیگار
• بیماری مادرزادی قلب
• کاهش آب بدن
• مشکلات ریوی اعم از آسم، برونشیت، فیبروز ریه و… .
• مشکلات کلیوی اعم از سرطان کلیه، کیست های کلیه و… .
• پلی سیتمی ورا
• برخی اختلالات خونی نظیر لوسمی میلوئیدی (CML و AML)، بعضی لنفوم ها، بعضی کم خونی ها نظیر تالاسمی مینور.
• زندگی در ارتفاعات

بطور کلی عواملی که باعث کاهش اکسیژن و هیپوکسمی می شوند می توانند باعث تحریک کلیه ها و افزایش تولید اریتروپویتین و به دنبال آن افزایش تولید گلبول قرمز در مغز استخوان شود.

بعضی از آنمی ها نظیر تالاسمی مینور با افزایش تعداد گویچه های قرمز خون و کاهش هموگلوبین و MCV مشخص می شوند.

پایین بودن RBC در آزمایش خون

پایین بودن تعداد گلبول های قرمز در آزمایش خون می تواند نشانه کاهش تولید آن ها در مغز استخوان یا افزایش تخریب آن ها در بافت های محیطی و یا خارج شدن آن ها از بدن مثلا دراثر خونریزی باشد. از جمله مواردی که با کاهش RBC ها همراه هستند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کم خونی ها (آنمی ها) اعم از آنمی فقر آهن، آنمی ناشی از بیماری های مزمن نظیر سرطان یا عفونت ها، آنمی ناشی از اختلالات مغز استخوان نظیر سندرم میلودیسپلاستیک، لوسمی ها، آنمی آپلاستیک، فیبروز مغزاستخوان و… .
• اختلالات کلیوی از جمله نارسایی مزمن کلیه که می تواند در اثر علل مختلفی اعم از قند خون، فشار خون، گلومرولونفریت ها و… ایجاد شده باشد.
• آنمی های همولیتیک نظیر اسفیروسیتوز ارثی معمولا با کاهش تعداد RBC ها همراه نیستند مخصوصا اگر آنمی جبران شده باشد و مغزاستخوان بتواند به میزان کافی گلبول قرمز بسازد.
• خون ریزی های خارجی در اثر علل مختلفی نظیر قاعدگی، تروما و تصادفات، عمل های جراحی و… .
• مشکلات تغذیه ای نظیر کمبود ویتامین B12 و اسیدفولیک، کمبود پروتئین.
• اختلالات متابولیک و غدد درون ریز بدن نظیر کم کاری تیروئید.
• اختلالات فیزیولوژیک نظیر بارداری.

سؤالات متداول