HCT در آزمایش خون

HCT مخفف عبارت Hematocrit است. آزمایش هماتوکریت نوعی آزمایش خون (CBC) است که درصد حجمی گلبول های قرمز (RBC) را نشان می دهد. در ادامه به تعریف هماتوکریت و اینکه hematocrit چیست، علت بالا یا پایین بودن آن و بیماری هایی که با آن مرتبط هستند می پردازیم.

hematocrit یا هماتوکریت چیست ؟

خون از سلول های مختلفی شامل گلبول های قرمز (RBC)، گلبول های سفید (WBC) و پلاکت ها (PLT) تشکیل شده است. این سلول ها و پلاکت ها در درون پلاسما شناور هستند.

[readmore] می دانید RDW در آزمایش خون چیست؟[/readmore]

آزمایش هماتوکریت (hematocrit) نشان می دهد که چقدر ازحجم خون از گلبول های قرمز تشکیل شده است.

گلبول های قرمز پروتئینی دارند که به آن هموگلوبین (Hb) گفته می شود. این پروتئین مسئول انتقال اکسیژن از ریه ها به بافت های بدن است؛ بنابراین دانستن درصد گلبول های قرمز خون و این که گلبول های قرمز چه درصدی از کل خون را تشکیل می دهند می تواند نشان دهنده ی توانایی خون در انتقال اکسیژن به بافت های بدن باشد.

هماتوکریت نشان دهنده چیست؟

هماتوکریت به معنای نسبت گلبول های قرمز به کل حجم خون است. یعنی اگر ۱۰۰ سی سی خون از فردی بگیریم، چه مقدار از این ۱۰۰ سی سی را گلبول های قرمز تشکیل می دهند.

[readmore]گلبول قرمز یا RBC در آزمایش خون[/readmore]

آزمایش هماتوکریت برای چیست؟

آزمایش hematocrit یا هماتوکریت (HCT) غالبا جزئی از آزمایش خون (CBC) بوده و یک روش روتین برای اندازه گیری بخش های مختلف خون است. همچنین این آزمایش برای تشخیص بیماری های خونی نظیر آنمی (کاهش هموگلوبین و معمولا کاهش هماتوکریت)، یا پلی سیتمی (افزایش هموگلوبین و معمولا افزایش هماتوکریت) مورد استفاده قرار می گیرد.

چرا پزشک برایم آزمایش هماتوکریت درخواست کرد؟

پزشک شما ممکن است که آزمایش هماتوکریت را صرفا به عنوان آزمایشی برای چک آپ معمول شما نسخه کرده باشد یا شاید هم به دلیل علائمی که داشتید به یک بیماری خونی شک کرده و برای تشخیص بیماری به این آزمایش نیاز داشته باشد.

[readmore]پلاکت یا PLT در آزمایش خون چیست؟[/readmore]

مقدار نرمال یا طبیعی هماتوکریت (HCT) چقدر است؟

میزان نرمال هماتوکریت (Hematocrit) در سنین مختلف و مراحل مختلف زندگی متفاوت است. همچنین ممکن است مقادیر طبیعی از یک آزمایشگاه تا آزمایشگاه دیگر با هم تفاوت اندکی داشته باشند. مقادیر نرمال هماتوکریت بر اساس سن، جنس و مراحل مختلف زندگی عبارت است از:

• در زمان تولد: ۵۲ درصد.
• در دوران کودکی: ۳۶ درصد.
• در دوران نوجوانی: ۴۰ درصد.
• در مردان بالغ: ۴۱ تا ۵۳ درصد.
• در زنان غیر یائسه: ۳۴ تا ۴۶ درصد.
• در زنان یائسه ۳۶ تا ۴۸ درصد.
• هماتوکریت طبیعی در دوران بارداری یا حاملگی: ۳۱ تا ۴۳ درصد.

هماتوکریت یا hematocrit پایین نشان دهنده چیست؟

مقادیر کم هماتوکریت می تواند نشان دهنده کم خونی یا آنمی باشد که از دلایل آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

از دست دادن خون از نواحی مختلف بدن:

خون ریزی ناشی از صدمات و تروما (نظیر تصادفات، جراحات و …)، خونریزی های گوارشی (به دلیل زخم معده، سرطان روده، پولیپ ها و …)، خونریزی های ادراری و تناسلی و خونریزی های ریوی از جمله شایع ترین مناطق بدن هستند که ممکن است دچار خون ریزی شوند و به دنبال آن دچار کاهش هموگلوبین و هماتوکریت شوند.

تغذیه نامناسب

کمبود آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک با آسیب به مغز استخوان باعث کاهش خونسازی می شوند. این بیماری ها معمولا با کاهش یا افزایش اندازه گلبول های قرمز (MCV) همراه هستند.

اختلالات مغز استخوان

بیماری های مغز استخوان نظیر آنمی آپلاستیک، سندرم میلودیسپلاستیک یا سرطان های مغز استخوان نظیر لنفوما، مولتیپل میلوما، ماکروگلوبولینمی والدنشتروم و یا سرطان هایی که به مغز استخوان متاستاز می دهند.

نارسایی کلیوی

نارسایی حاد و مزمن کلیه می تواند با کاهش تولید اریتروپویتین باعث کم خونی یا آنمی شود.

بیماری های التهابی مزمن و بیماری های روماتولوژی

بیماری های روماتولوژی نظیر لوپوس و آرتریت روماتوئید و سایر بیماری های التهابی مزمن نظیر عفونت های طولانی، می توانند با سرکوب مغز استخوان و کاهش حساسیت مغز استخوان نسبت به ارتیروپویتین باعث کاهش خونسازی و آنمی یا کم خونی شوند.

تخریب گلبول های قرمز خون

تخریب گلبول های قرمز (RBC) ها در آنمی همولیتیک باعث کاهش تعداد RBC ها و به دنبال آن کاهش هماتوکریت می شود. از جمله علل آنمی همولیتیک می توان به داروها، بعضی عفونت ها نظیر هپاتیت C، سندرم همولیتیک اورمیک (HUS)، پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک (TTP)، اختلالات خود ایمنی و روماتولوژیک نظیر لوپوس، اختلالات ژنتیکی نظیر فاویسم یا G6PD، اسفیروسیتوز ارثی، تالاسمی ها، آنمی داسی شکل و … اشاره کرد.

هماتوکریت یا hematocrit بالا نشان دهنده چیست؟

مقادیر بالای هماتوکریت می تواند نشان دهنده پرخونی یا پلی سیتمی یا افزایش غلظت خون باشد که از دلایل آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

دهیدراتاسیون یا کم آبی بدن

یکی از شایع ترین علل افزایش هماتوکریت می توان به دهیدراتاسیون یا کم آبی بدن اشاره کرد. از آنجایی که بیشتر پلاسمای خون از آب تشکیل شده است بنابراین کاهش آب بدن می تواند باعث کاهش پلاسما و به دنبال آن افزایش درصد حجمی گلبول های قرمز خون (HCT) شود.

کاهش اکسیژن رسانی به بافت های بدن

یکی از دلایل افزایش تولید اریتروپویتین و به دنبال آن افزایش خونسازی می توان به کاهش خون رسانی به بافت های مختلف بدن از جمله کلیه اشاره کرد. بنابراین بیماری های ریوی، زندگی در ارتفاعات، سیگار و دخانیات، بیماری های قلبی و هر عاملی که باعث کاهش اکسیژن رسانی به بدن شود، تولید اریتروپویتین را افزایش داده و به دنبال آن خونسازی و هماتوکریت نیز افزایش می یابد.

تومورهای کلیه

تومور های کلیه می توانند با تولید اریتروپویتین باعث افزایش خونسازی در مغز استخوان و به دنبال آن افزایش هماتوکریت شوند.

پلی سیتمی ورا

پلی سیتمی ورا یک بیماری ژنتیکی است که با افزایش خونسازی در مغز استخوان و پایین بودن اریتروپویتین مشخص می شود. در این بیماری غلظت خون و درصد گلبول های قرمز خون به شدت افزایش یافته و فرد ممکن است دچار ترومبوز و آمبولی شود.

هماتوکریت در بارداری

هماتوکریت (HCT) در بارداری کم کاهش می یابد. زیرا در طی دوران حاملگی حجم پلاسما افزایش یافته و درصد گلبول های قرمز نسبت به کل خون کم می شود که امری طبیعی است.